Sáng kiến kinh nghiệm Một số trò chơI lý thú nhằm phát triển năng lực và cũng cố kiến thức toán 2

Một số trò chơI lý thú nhằm phát triển năng lực 
và cũng cố kiến thức toán 2
A/ Đặt vấn đề:
 Sách giáo khoa Toán 2 mới mang tính hiện đại, tính thực tiễn thuận lợi cho việc đổi mới phương pháp dạy học. Cách trình bày nội dung ở SGK mới lạ, hấp dẫn người học hệ thống kiến thức và nội dung thực hành đã tạo được không khí sôi nổi, hứng thú học tập cho học sinh.
 Theo quan điểm dạy học dựa trên cơ sở tổ chức hoạt động học tập của học sinh, khuyến khích học sinh tự phát hiện vấn đề tự chiếm lĩnh kiến thức thông qua các hoạt động học tập thực hành. Để góp phần thực hiện việc đổi mới phương pháp và các hình thức tổ chức dạy học sao cho những giờ dạy “nhẹ nhàng, tự nhiên và chất lượng hơn”. Giúp học sinh phát triển năng lực học Toán, hứng thú, tự tin trong khi học. Một trong những hình thức dạy học theo xu hướng đổi mới đố là tổ chức trò chơi học tập. Bài viết này tôi xin được nêu trò chơi học tập môn Toán lớp 2 mà tôi đã áp dụng rất tốt ở trường.
B/ Thực trạng dạy học Toán khi chưa áp dụng trò chơi học tập:
 Trên thực tế đầu năm học 2003-2004 khi mới tiếp cận và thực hiện chương trình SGK mới, tôi chưa mạnh dạn tổ chức trò chơi học tập cho học sinh nhất là đối với môn Toán vì nhiều lý do.
 Đa số học sinh là con em nông dân, còn nhiều gia đình khó khăn nên điều kiện để tổ chức cho các em hoat động vui chơi, giải trí còn hạn chế. Bố mẹ học sinh chưa thực sự quan tâm đến việc học của con, có những trò chơi đòi hỏi học sinh phải chuẩn bị những vật liệu, dụng cụ chơi nhưng số lượng các em chuẩn bị còn rất ít, tỷ lệ chỉ đạt 1/3. Vì thế cả giờ dạy chưa thực sự đạt được như mong muốn. Số lượng học sinh hứng thú trong học tập Toán cồn hạn chế. Từ thực tế đó bắt buộc tôi phải tích cực suy nghĩ, tìm tòi để thiết kế các trò chơi học Toán để gây hứng thú học tập, tạo điều kiện để các em học môn Toán tốt hơn.
C/ Thiết kế trò chơi Toán 2:
 Xuất phát từ đặc điểm tâm lý lứa tuổi, học sinh lớp 2 rất hiếu động, thích khám phá những điều mới lạ, dễ nhàm chán với những điều hay lặp đi lặp lại, cứng nhắc nên đì hỏi Giáo viên phải linh hoạt lựa chọn phương pháp phù hợp để các em dễ dàng chiếm lĩnh tri thức. Không ai có thể phủ nhận được những mặt tích cực mà việc tổ chức trò chơi học tập đã mang lại sau mỗi tiết dạy.
 Song một số vấn đề nảy sinh là: tổ chức trò chơi vào lúc nào trong mối tiết dạy. Thiết kế trò chơi phảI đảm bảo những yêu cầu gì là một việc làm khó đối với mỗi Giáo viên trực tiếp giảng dạy trên lớp. Những câu hỏi đó có thể trả lời bằng một số ý minh họa bằng trò chơi sau.
 1/ Thiết kế trò chơi phải đảm yêu cầu:
 Đảm bảo yêu cầu vừa sức, nghĩa là da số các bài tập trong trò chơi phải ở mức độ vừa phải, đủ để học sinh bình thường có thể giải quyết được trong một thời gian ngắn, đồng thời có nhiều bài tập để nhiều học sinh được tham gia.
 Đảm bảo tính an toàn cho học sinh. Thiết kế được tiến hành dưới dạng tiếp sức hoặc theo nhóm. Khi thực hiện không được để học sinh xô đẩy.
 Nội dng trò chơi nhằm cũng cố, khắc sâu nội dung của bài dạy.
 Có yếu tố sáng tạo: trong trò chơ nên có một bài tập hoặc một ý trở lên có nội dung sáng tạo. Để giải quyết những bài tập này học sinh phải vận dụng những kiến thức một cách hệ thống hơn, linh hoạt và sáng tạo hơn.
 Nội dung trò chơi phải được phân chia thành những yêu cầu, những đơn vị kiến thức, những bài tập rõ ràng để gắn việc giải quyết mỗi đơn vị kiến thức.
 Nội dung trò chơi nên thể hiện trong nhiều dạng bài tập, nhiều hình thức thể hiện khác nhau.
 Ví dụ: Điền vào ô trống, điền trắc nghiệm đúng sai, tính nhanh kết quả đúng, xếp nhanh, xếp đúng. Ngôn ngữ diễn đạt trong trò chơi phải đầy đủ, ngắn gọn, mạch lạc để tránh hiểu lầm. Vì vậy khi thiết kế nội dung trò chơi chúng ta có thể lấy nội dung bài học hoặc một bài tập thuộc trọng tâm bài trong SGK, sau đó bằng sự chế biến của mình chúng ta sẻ có nhiều đơn vị kiến thức, nhiều bài tập tương tự ở mức độ phổ cập. Sau đó ta thiết kế thêm yêu cầu, bài tập sáng tạo.
 2/ Các đồ dùng thiết bị phục vụ cho trò chơi phải đảm bảo, dễ sử dụng, đễ làm, rõ ràng, đẹp mắt, nổi bật nội dung trò chơi.
 Có phần thể hiện điểm đạt của từng yêu cầu: đúng, nhanh, đẹp và tổng điểm.
 Tiết kiệm sử dụng được nhiều, làm bằng vật liệu dễ kiếm, rẻ tiền.
 3/ Nừu tổ chức trò chơi vào phần cũng cố bài học, khi thời gian tiết học còn khoảng 5-6 phút. Sau khi học sinh đã nổ lực tự giác giải quyết các nhiệm vụ của bài học, nếu giáo viên chuyển sang một hình thức tổ chức học tập mới ( trò chơi) thì các em sẽ được chuyển từ trạng thái căng thẳng sang một trạng thái hưng phấn, phù hợp với từng học sinh.
 Khi dạy học Phép trừ có nhớ trong phạm vi 100 có thể tổ chức nhiều trò chơi, nhiều dạng khấc nhau như: Tự lập được bảng trừ, cách tìm một số hạng trong một tổng.
Sau đay tôi xin nêu minh họa việc tổ chức trò chơi ở một số tiết dạy Toán 2 đã được tiến hành và đạt kết quả tốt.
D/ Một số trò chơi minh họa:
 * Trò chơi 1: Rồng cuốn lên mây.
Trò chơi trong bài 11 trừ đI một số 11 – 5 tiết 48. Để gây sự hứng thú học tập cho học sinh bằng cách vừa học vừa chơi mà lại đạt hiệu quả và thích hợp với tâm lý lứa tuổi của các em học sinh lớp 2.
Mục đích: Học thuộc bảng ( 11 trừ đi một số ).
Chuẩn bị: Bố trí bàn ghế sao cho có một lối đi ở giữa các dãy bàn và hai bên.
Tiến hành chơi: Cả lớp đứng tại chổ, một em nhanh nhất được chỉ định làm đầu rồng tách ra đứng giữa lớp và cất tiếng hát:
 “Rồng cuốn lên mây
 Có dây xúc xắc
 Có nhà điểm binh
 Ai mà giỏi toán
 Về đây với mình
 Người giỏi toán có nhà hay không?”
Một học sinh giơ tay trả lời: “Có”. Em làm đầu rồng hỏi “ 11 – 3 bằng mấy”. Em giỏi toán trả lời đúng thì được túm lại lưng áo để đI tiếp theo em đầu rồng vòng vào trong lớp. Nừu trả lời sai thì về chổ ngồi.
 Đầu rồng lại ra phép tính: “11 – 6 bằng mấy”. Một học sinh khác trả lời, nếu đúng thì được đi tiếp theo sau hai bạn trướcCứ thế cho đến lúc hết thời gian. Rồng càng cuộn được nhiều bạn lên mây càng tốt.
 -Tổng kết trò chơi: Tuyên dương những em làm đúng, nhanh.
Qua trò chơi này tôi có thể áp dụng nhiều bài cụ thể như bài 12 trừ đi một số 12 – 8; 13 trừ đi một số 13 – 5; 14 trừ đi một số 14 – 8 ; 15; 16;17; 18 trừ đi một số.
 * Trò chơi 2: Vẽ hoa.
Trò chơi bài bảng nhân 5. Nhằm nâng cao sự hứng thú cho học sinh, góp phần giảm trí mệt mỏi, căng thẳng trong giờ học.
 -Mục đích: cũng cố bài, đồng thời tạo không khí thoải mái giúp học sinh học thuộc bảng nhân và nhớ kĩ bảng nhân 5.
 -Luật chơi: Có 2 nhị hoa, hai đội vẽ những cánh hoa ghi một phép tính (đúng) có dạng trong nhị hoa. Đội nào vẽ được bông hoa nhiều cánh hơn đội đó thắng cuộc.
 Chẳng hạn: 15 = 5 x 3 10 = 5 x 2 
 Nhị hoa Nhị hoa
5 x ? : Phép nhân có thừa số là 5. Hai đội thi đua thời gian khoảng 5 phút.
 -Kết quả: Điểm số cánh hoa đúng của mỗi đội. Tuyên bố đội thắng, động viên đội thua.
 * Trò chơi 3: Xếp nhanh, xếp đúng.
Đối với trò chơi này chuẩn bị 2 bộ hình, mỗi bộ gồm 4 hình tam giác và 1 hinh vuông.
 -Yêu cầu: Học sinh cử 2 nhóm lên chơi.
 -Luật chơi: Thời gian 3 phút. 2 bạn phải xếp được 4 hình tam giác này thành 1 hình vuông. Bạn nòa xếp nhanh và đúng thì bạn đó thắng cuộc.
 -Kết thúc: Giáo viên cùng các nhóm tổng kết, tuyên dương bạn làm tốt, động viên bạn làm thua.
 Trò chơi này giúp học sinh phát triển được óc thông minh, sự nhanh nhẹn.
 * Trò chơi 4: Tìm tổng nhanh và đúng.
 -Mục đích: Giúp các em bước đầu nắm vững tên gọi thành phần và kết quả của phép cộng.
 -Cách chơi: Cho mỗi em dùng bảng cài đặt một phép cộng không nhớ trong phạm vi 100. Từng em dùng bảng của mình (che kín 2 số hạng) Và bạn chỉ định phải trả lời nhanh tổng của 2 số hạng này khi được nhìn số.
 Bạn nào trả lời nhanh và đúng được vỗ tay, bạn nào saai ngồi xuống và gọi ban khác. Số lượng giải và đáp tùy thời gian còn lại.
 * Trò chơi 5: Ghi tên đường gấp khúc.
 -Mục đích: Trò chơi này giúp các em ghi nhanh tên các đường gấp khúc, đồng thời tạo không khí thoải mái cho các em sau một tiết học căng thẳng.
 -Cách chơi: Giáo viên cho 2 em học sinh lên tham gia chơi. Thời gian 5 phút.
Ghi đúng tên các đường gấp khúc. Nừu làm nhanh, đúng là thắng cuộc (10đ), ghi sai mỗi đoạn trừ 1đ.
 Các đường gấp khúc gồm 4 đoạn thẳng là:
 Các đường gấp khúc gồm 3 đoạn thẳng là:
 -Kết thúc: GV cùng học sinh tổng kết,
tuyên dương.
Học sinh đọc tên các đường gấp khúc:
 Các đường gấp khúc gồm 4 đoạn thẳng:
ABCDE.Các đường gấp khúc gồm 3 đoạn thẳng:
ABCD
E/ Kết luận:
 Tổ chức trò chơi là một phương pháp rất có hiệu quả để thu hút sự tham gia của học sinh. Song với nội dung từng bài mà sử dụng phương pháp trò chơi cho hợp lý. Trong cuộc chơi mọi người đều bình đẳng và đều cố gắng thể hiện hết mình. Vì vậy, tổ chức trò chơi không những là biện pháp để tăng cường hứng thú trong học tập, nâng cao sự chú ý, thay đổi các trạng thái tâm lý mệt mỏi trong quá trình nhận thức, rèn luyện kỹ năng ứng xử, giao tiếp mà còn cũng cố và phát triển khả năng tự tin của học sinh, nâng cao hứng thú cho người học. Góp phần giải trí mệt mỏi, căng thẳng trong khi học.
 Qua thực tế dạy lớp 2, tôI đã mạnh dạn tổ chức các trò chơi và đạt hiệu quả tốt. Tôi mạnh dạn trình bày sáng kiến này để các bạn đồng nghiệp áp dụng trong từng trường hợp cho phép. Rất mong được sự góp ý của các đồng nghiệp và hội đồng khoa học. Tôi chân thành cảm ơn.